Η ΥΠΕΡΒΑΣΗ ΤΗΣ ΑΙΣΘΗΤΙΚΗΣ ΕΜΠΕΙΡΙΑΣ   

Μια εικαστική παρέμβαση με την επωνυμία Δραγατσανίου <<VIDEO-SHOW>> λαμβάνει χώρα κατά την περίοδο 22 Οκτωβρίου - 13 Νοεμβρίου 1999 στην πλατεία Κλαυθμώνος στην οδό Δραγατσανίου. Πρόκειται για μια εικαστικη εκδήλωση η οποία θεωρείται για τα αισθητικά δεδομένα της ελληνικής κοινωνίας προκλητική. Και αυτό επειδή η ίδια η ελληνική κοινωνία με βαθιές ρίζες στα παραδοσιακά σχήματα όχι μόνο δεν έχει κατανοήσει τις ιδέες των ιστορικών πρωτοποριακών κινημάτων , αλλά το κυριότερο είναι ότι δεν έχει αφομοιώσει τα πραγματολογικά δεδομένα της μοντέρνας τέχνης. Οι καλλιτέχνες , οι οποίοι συμμετέχουν στο <<VIDEO- SHOW>> επεξεργάζονται το εικαστικό υλικό και διατυπώνουν τις αισθητικές προτάσεις τους σ ’ένα τόπο που επιμένει να παραμένει αγκυλωμένος στα παραδοσιακά σχήματα. Το εγχείρημα τους αποκτά ιδιαίτερη σημασία και θέτει επί τάπητος μείζονα ζητήματα αισθητικής συγκροτήσεως της ελληνικής κοινωνίας. Θα πρέπει να επιμείνουμε στη διάσταση αυτή , δηλ. στο γεγονός ότι η εγκατάσταση <<VIDEO-SHOW>> γίνεται στην Αθήνα και όχι στο Βερολίνο η το Λονδίνο για παράδειγμα. Ο ελληνικός τόπος δεν έχει αντιληφθεί την αισθητική σημασία των μεθοδολογικών ανατροπών της.

 Εάν τα αισθητικά αποθέματα της ελληνικής κοινωνίας διαμορφώνονται κατά τον τρόπο που ανωτέρω περιγράφεται, τότε ανακύπτει το ερώτημα ¨: ποιοι είναι οι αισθητικοί στόχοι του εγχειρήματος<<VIDEO-SHOW>> σε μια κοινωνία με παραδοσιακές δομές Οι εικοσιδυο καλλιτέχνες που συμμετέχουν στην εγκατάσταση κάνουν μια αφαίρεση : δεν ενδιαφέρονται να συνδέσουν απαραίτητα τον εικαστικό προβληματισμό τους , με τις συνθήκες της αισθητικής συγκροτήσεως της ελληνικής κοινωνίας. Η αφαίρεση αυτή όμως δεν είναι καθαρολογική. Δηλαδή δεν στοχεύουν να διατυπώσουν έναν εικαστικό προβληματισμό ερήμην της εξελίξεως της ίδιας της τέχνης, και της διαμορφώσεως της αισθητικής εμπειρίας στις σύγχρονες τεχνολογικές συνθήκες. Αντιθέτως προσπαθούν να ανιχνεύσουν τα όρια της τέχνης με την εμπειρική κοινωνική πραγματικότητα η να επαναπροσδιορίσουν την αισθητική εμπειρία στην <<μεταμοντέρνα κατάσταση>>{ Lyotard} . Με άλλα λόγια το <<VIDEO-SHOW>> θέτει στο κέντρο του προβληματισμού του, την αισθητική εμπειρία μετά το τέλος των ιστορικών πρωτοποριακών κινημάτων. Η πρωτεύουσα συμβουλή του συνίσταται στο γεγονός ότι αποδέκτης του έργου τέχνης στο <<VIDEO-SHOW>> δεν είναι το άτομο, το οποίο έχει ασκηθεί στην αισθητική εμπειρία , αλλά ο άνθρωπος ως τμήμα μιας μαζικής μετακίνησης στο πεζοδρόμιο, ο οποίος δεν μπορεί να κάνει τους μοντέρνους διαχωρισμούς ανάμεσα στο αισθητικό και το κοινωνικό επίπεδο .

 Ο γερμανός φιλόσοφος Jurgen Habermas σημειώνει με έμφαση ότι : << στην καθημερινή επικοινωνία τα γνωστικά νοήματα, οι ηθικές προσδοκίες, οι υποκειμενικές εκφράσεις και αξιολογήσεις συνδέονται μεταξύ τους>>. Αυτό σημαίνει ότι στις συνθήκες του τεχνολογικού και ψηφιακού πολιτισμού επιβιώνει ένας τόπος ενότητας και διαμεσολάβησης ανάμεσα στην γνώση , την ηθική, και την αισθητική έκφραση. Το εικαστικό πρόγραμμα των καλλιτεχνών, εντάσσεται στο ευρύτερο πλαίσιο της ιδέας σύμφωνα με την οποία τέχνη και εμπειρική κοινωνική πραγματικότητα συγκροτούν μια ενιαία εκφραστική δομή, αλλά η ιδιαίτερη και πρωτότυπη συμβολή τους ορίζεται ως η απελευθέρωση του εκφραστικού δυναμικού της καθημερινής επικοινωνίας. Πολλοί ενδεχομένως να επιχειρήσουν να ερμηνεύσουν το <<VIDEO-SHOW>> με τους όρους της τεχνολογικής αισθητικής. Κάτι τέτοιο όμως θα ήταν εντελώς λανθασμένο. Η αισθητική σύλληψη στο υπό εξέταση εικαστικό εγχείρημα , δεν αναφέρεται στην παραδεδομένη κίνηση από την σφαίρα της αυτόνομης τέχνης προς την καθημερινή κοινωνική πρακτική, αλλά αντιθέτως συνδέεται άρρηκτα με την αισθητική και εκφραστική δυναμική που κουβαλάει η ίδια η ζωή . Δεν έχουμε να κάνουμε με μια τεχνική εργαλειακη αντίληψη περί τέχνης, την οποία ενδεχομένως ο καλλιτέχνης μπορεί να την καταστήσει προσιτή στον αποδεκτή του, αλλά μάλλον με <<αστραπιαίες εικόνες>> {Walter Benjamin } μιας πραγματοποιημένης καθημερινής πρακτικής, η οποία έχει εξ ολοκλήρου αλλάξει τον κοσμοθεωρητικό προσανατολισμό του ανθρώπου. Οι καλλιτέχνες του <<VIDEO-SHOW>> μοιάζουν με τους εργάτες του Peter Weiss{ βλ. Το μυθιστόρημα του με τίτλο : Αισθητική της αντιστάσεως- 1975} , οι οποίοι προσπαθούν να οικειοποιηθούν την ευρωπαϊκοί πολιτιστική κληρονομιά στη βάση των δικών τους βιωμάτων. Στην περίπτωση μας οι καλλιτέχνες επιδιώκουν να οικειοποιηθούν την κληρονομιά της μοντέρνας τέχνης και της ιστορικής πρωτοπορίας, με άξονα τις καθημερινές εμπειρίες της μαζικής κοινωνίας. Το αισθητικό τους πρόγραμμα συνοψίζεται στην ιδέα της <<υπέρβασης>>{ Αufhebung} της αισθητικής εμπειρίας, πράγμα που σημαίνει ότι η καθημερινή επικοινωνία απελευθερώνει την εκφραστική δυναμική της. Όποιος περπατάει στην οδό Δραγατσανίου και κοιτάζει τις βιτρίνες των καταστημάτων με τις ηλεκτρικές συσκευές συμπεριφέρεται ως ενιαίο υποκείμενο γνωστικής, πρακτικής και εκφραστικής ενότητας. Η εργαλειακη καθημερινή πραγματικότητα και η αισθητική εμπειρία αποτελούν τις δυο όψεις του ίδιου νομίσματος: του αδιαιτερου ανθρώπου ως οντότητας που βλέπει , αισθάνεται και προσανατολίζεται χωρίς διαχωρισμούς και διακρίσεις.

 Ο αισθητικός μετασχηματισμός του υλικού στην περίπτωση του <<VIDEO-SHOW>> δεν παρουσιάζει αξιόλογες πρωτοτυπίες. Η εξίσωση του έργου τέχνης με τα αντικείμενα της καθημερινής χρήσης { π.χ τις τηλεοράσεις και τα προγράμματα τους } ανάγεται στην συνθήκη ανάδειξης της ίδιας της καθημερινής εμπειρίας. Όποιος ισχυρίζεται ότι στις συνθήκες του ψηφιακού πολιτισμού μπορεί να υπάρξει μια καθαρή και αυτόνομη αισθητική εμπειρία, σφάλλει η ηθελημενως υπερασπίζεται παρωχημένα σχήματα. Η εμπειρία του διαβάτη στην οδό Δραγατσανίου μπροστά στα έργα τέχνης και τα αντικείμενα της καθημερινής χρήσης μοιάζει με την εμπειρία του εργάτη στα ορυχεία. Και οι δυο σκάβουν κάτω από την επιφάνεια, για να ανακαλύψουν κάτι το οποίο δεν μπορούν να ονομάσουν. Η εγκατάσταση <<VIDEO-SHOW>> ως εικαστικός προβληματισμός της διαμεσολάβησης ανάμεσα στην τέχνη και την ζωή επισημαίνει ότι ως κοινωνία του ψηφιακού πολιτισμού μπορούμε να εξετάσουμε τα αισθητικά και εκφραστικά αποθέματα της μοντέρνας κοινωνίας. Οι σύντομες αυτές φιλοσοφικές παρατηρήσεις καταλήγουν στο συμπέρασμα, ότι η σύγχρονη τέχνη δεν είναι υπόθεση επεξεργασίας του εικαστικού υλικού, αλλά αποτελεί συνάρτηση του γενικότερου γνωσιακου και πρακτικού προσανατολισμού της αστικής κοινωνίας του ψηφιακού πολιτισμού. Το <<VIDEO-SHOW>> εντάσσεται σ’ αυτό το αισθητικό πρόγραμμα του εκφραστικού αυτοπροσδιορισμου της κοινωνίας μας. Δεν έχουμε να κάνουμε με <<video-art>>στο δημόσιο χώρο όπως ισχυρίζονται οι αδαείς, αλλά με την δημιουργία πραγματολογικών συνθηκών της εκφραστικής δυνατότητας της ίδιας της καθημερινής επικοινωνίας.

ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΥ 1999